Hekate

Hecate:W mitologii greckiej, bogini ciemności, córka Zeusa i Demeter (inna wersja czyni ją córką tytana Persesa i Asterii). Pierwotne bóstwo Tracji, władające ziemią, morzem, niebem i ludzkimi losami (odmawiające lub darujące szczęście i pomyślność).W Grecji Hekate czcili szczególnie orficy, którzy widzieli w niej nie tylko tracką panią ziemi, wody i nieba, ale też podziemi (strzegła bram Hadesu i musiał jej słuchać Cerber). Była też boginią pokuty i zemsty za przelaną krew, boginią magii i czarów. Składano jej ofiary z placków, miodu i czarnego psa.Posągi Hekate o trzech obliczach ustawiano na rozdrożach tak, by każda twarz bogini patrzyła na inną drogę i chroniła podróżnych przed złymi demonami. W plastyce ukształtowały się dwa zasadnicze sposoby przedstawiania bogini:A) Hekate jako kobieta siedząca na tronie (np. posąg z Aten - VI w. p.n.e).B) Hekate jako trzy złączone plecami kobiety lub niewiasta o trzech głowach (fryz z Ołtarza Pergameńskiego - II w. p.n.e.).Istniały też posągi Hekate jako kobiety z głowami psa, konia i kobiety czy też psa, lwa i byka. Hekate utożsamiano z Artemidą, Selene albo z Demeter i Persefoną.
Budząca grozę pani nocy i czarów, z wężami we włosach, pochodnią w ręku, otoczona przez wyjące psy – taki wizerunek Hekate przedstawiany jest często w sztuce i mitologii. Ta starożytna bogini wywodzi się z Tracji lub z Karii w Azji Mniejszej, a jej kult rozpowszechnił się w antycznej Grecji, w której mitach przetrwała aż do dziś. Przedstawiano ją również jako kobietę siedzącą na tronie, jako trzy złączone plecami niewiasty (młoda dziewczyna, dojrzała kobieta i staruszka), lub jedną z trzema głowami. Istniały też posągi, które ukazywały Hekate jako kobietę z głowami psa i konia, lub też psa, lwa i byka (1).
Hekate to bóstwo o wielu obliczach. Wielokrotnie jej kulty wiązały się z konceptem życia i śmierci, transformacji poprzez śmierć i odrodzenie. Posiadała ona zarówno dobroczynny wpływ na naturę i życie ludzkie, jak i była odpowiedzialna za wszelkie nocne okropności i destrukcyjną magię. Władała ona nie tylko ziemią, niebem i morzem, ale też ludzkimi losami. Starożytni Grecy modlili się do niej o szczęście, bogactwo i pomyślność. W Atenach miała ołtarzyk przed każdym domem i cieszyła się dużą sympatią miejscowego ludu. Według "Teogonii" Hezjoda, była córką Tytanów, Persesa i Asterii, bóstwem dobroczynnym, faworytką Zeusa, któremu piastowała dzieci. Hekate Hezjoda to ulubienica bogów i ludzi, bogini, do której modlono się najczęściej i która niemalże zawsze wysłuchiwała ludzkich próśb. Zsyłała ludziom bogactwo i siłę, sławę, osłaniała żołnierzy w bitwach i żeglarzy na morzu, czuwała nad sprawiedliwością w sądach i zapewniała zwycięstwo we wszelkich zawodach. Łączona była też z Księżycem i miała dobroczynny wpływ na gospodarkę rolną (2).
Z drugiej strony Grecy czcili Hekate jako boginię śmierci i ciemności. Wierzono, że w nocy pojawia się ona na rozstajnych drogach w otoczeniu psów i duchów. Przybiera wtedy upiorną postać, chodzi po grobach i zwiastuje nieszczęście. Stąd też jednym z jej przydomków był termin Antaia (Spotykająca). Była to Hekate "Trivia", gdyż pojawiała się w miejscu trzech rozchodzących się ścieżek. Rozstaje w wielu kulturach to symbol przecinania się światów: świata ducha i materii, ludzi i bogów, tego, co ziemskie i tego, co boskie. Podczas swych nocnych wędrówek Hekate była niezwykle niebezpieczna i powszechnie unikano miejsc, w których się pojawiała, gdyż mogła zgubić tych, którzy się na nią natknęli. Lecz swoim adeptom ukazywała właściwą ścieżkę – tę, którą należało wybrać spośród trzech rozchodzących się w różne kierunki – ścieżkę inicjacji, prowadzącą do jej mądrości. Hekate pojawiała się często w opuszczonych miejscach: na szczytach gór, głęboko w lasach, na zapomnianych przez ludzi polanach. Władała dzikimi zwierzętami. W jej towarzystwie widywano psy, wilki, jelenie, a także węże. Także jej misteria obejmowały często transformację w zwierzę, przypominającą szamańską zmianę kształtów. Podobnie jak sama bogini przybierała formę różnych zwierząt, tak i jej misteria umożliwiały adeptom zmianę i doświadczenie świadomości dzikich bestii, które utożsamiano z Hekate. Do jej świty należała Empuza, bogini strachu, upiór żywiący się ludzkim ciałem, który napastował swe ofiary przybierając postać pięknej kobiety. Hekate była też panią podziemi – strzegła bram Hadesu i posłuszny jej był piekielny pies Cerber. Uważaną ją również za boginię pokuty i zemsty za przelaną krew. Aby ją ubłagać na rozdrożach składano jej ofiary z placków i miodu, czasem też zwierząt, takich jak czarne psy. Nie był to kult przypominający misteria ku czci innych bóstw, które były publiczną celebracją. Ofiary dla Hekate składano ukradkiem, nocą, pospiesznie zostawiając dary i uciekając. Ofiarę zostawiano dzikim zwierzętom, istotom nocy, towarzyszom bogini.
Przede wszystkim jednak Hekate to zwierzchniczka czarownic i bogini mrocznej magii. Magom i czarownicom dawała ona moc nad siłami natury, zdradzała tajemnice ziół magicznych i uczyła jak sporządzać z nich eliksiry. Była panią magii nekromanckiej i funeralnej, a adeptom magii pojawiała się najczęściej z pochodniami w dłoniach w postaci zwierzęcej – klaczy, suki lub wilczycy. Ukazywała ona adeptom ścieżkę poszukiwań prawdy w najciemniejszych i najgłębszych poziomach wyobraźni. Jej kult był zwalczany przez patriarchalne religie, gdyż często obejmował praktyki, które wydawać się mogły perwersyjne, niebezpieczne – szczególnie ze względu na kult kobiecej seksualności. Jej misteria opierały się na kulcie seksualności w jej dzikim i pierwotnym aspekcie. Czarownice oddające cześć Hekate używały magii w celach atrakcji seksualnej – przyciągnięcia potencjalnych ofiar. Ich podejście do seksu było drapieżne – traktowały swych partnerów niczym zdobycz. Zdobywały ich i porzucały. Kult Hekate był więc często utożsamiany z kultem wyzwolonej kobiecej seksualności – niebezpiecznej dla zdominowanych przez mężczyzn struktur społecznych. W tym sensie Hekate jest najbardziej "mroczną" boginią zachodniego panteonu. Jej kult to "via sinistra", eksploracja ciemnej strony egzystencji, dzikiego pierwiastka własnej natury, mrocznych instynktów i pierwotnych impulsów.
Hekate utożsamiano też z Księżycem i często przydzielano jej rolę bogini światła księżycowego. Nazywano ją wtedy Mene, nawiązując do drugiego imienia Selene, bogini Księżyca, ale i świata podziemnego. Jej misteria mogły być też więc związane z żeńskim cyklem płodności, który od wieków łączony był z fazami Księżyca. Przede wszystkim jednak Hekate była boginią chtoniczną. Klucz, który jest jednym z jej głównych atrybutów, otwiera bramy Hadesu. Pochodnia rozświetla drogę w mrocznych korytarzach i tunelach krainy zmarłych. Hekate była przewodniczką prowadzącą adeptów poprzez królestwo śmierci, boginią iluminacji, wyobrażaną czasem jako żywy płomień rozświetlający mrok niewiedzy i zapomnienia.
W literaturze czarownice często przywoływały jej imię w czasie odprawiania czarów i ceremonii magicznych. W szekspirowskim "Makbecie" Hekate to Arcywiedźma, którą przywołują czarownice wygłaszając swe ponure przepowiednie. Szekspir często wspomina tę tajemniczą boginię w swych odwołujących się do magii sztukach takich jak "Makbet" czy "Sen Nocy Letniej". W literaturze Hekate powszechnie utożsamiana jest z czarami i ciemnością. Również tytułowa "Czarownica" w sztuce angielskiego dramaturga Thomasa Middletona nosi mię Hekate. Ta mroczna bogini często przedstawiana jest jako personifikacja czarnej magii. Taki wizerunek wywodzi się też z tradycji średniowiecznej, w której Hekate to bogini śmierci i światłą księżycowego przewodząca tłumowi zmarłych, rozpasanym łowom i szalonym wojownikom, a także nocnym zgromadzeniom wiedźm.
Imię "Hekate" nie jest wiadomego pochodzenia. Niektórzy sugerują, że może ono oznaczać "Ta, która stoi w odali", "Oddalająca". Istnieje też podobieństwo między słowem "Hekate" a egipskim określeniem "hekau" oznaczającym magię. Według Roberta Gravesa imię to oznacza "sto" i odnosi się do Wielkiego Roku stu księżycowych miesięcy, w których dawniej rządził Święty Król. Po upływie tego czasu był on składany w ofierze, a jego krew miała stanowić symbol nowych narodzin ziemi (3). Hekate miała też wiele przydomków. Oprócz wspomnianych już wcześniej, nazywano ją też Aphrattos (Bezimienna) lub Pandeina (Straszliwa).
Utożsamiano ją z Artemidą, Selene, Demeter, czy Persefoną. To ona powiadomiła Demeter o zniknięciu Persefony uprowadzonej przez Hadesa do królestwa zmarłych. Persefona poprzez swe małżeństwo z Hadesem stała się boginią cyklicznych zmian w przyrodzie – późną jesienią schodzi do podziemia rozpoczynając zimę i okres śmierci w przyrodzie. Powracając wiosną na ziemię, przynosi ze sobą nowe życie. Kiedy Persefona powraca z podziemi, to właśnie Hekate wychodzi jej naprzeciw stając się jej towarzyszką w symbolicznym procesie umierania i odradzania się natury. Jako boginię magii i ciemności można ją też wiązać z celtycką Cerridwen, boginią czarów, której atrybutem jest kocioł wiedzy. Stąd też wizerunek czarownicy jako kobiety warzącej swój wywar w ogromnym kotle. Eliksir czarownicy był źródłem wiedzy tajemnej, nieznanej zwykłym ludziom. Legenda głosi, że pewnego razu sługa Cerridwen skosztował kilku kropel eliksiru, przez co posiadł ogromną wiedzę oraz zdolność widzenia przeszłości i przyszłości (4).
Inicjacja w misteriach Hekate to zdobycie wiedzy ukrytej głęboko w mrokach nocy. Hekate prowadzi nas ciemnymi ścieżkami do bram piekieł, za którymi ukryte są nieznane ludziom tajemnice. Klucz do nich znajduje się w ręku bogini, a oświetlająca drogę pochodnia to płomień iluminacji, który rozświetla nie tylko mroczne ścieżki leśne, ale i wnętrza naszych dusz.